بررسی ارتباط بیان دستوری و نظریۀ ذهن در کودکان دارای اُتیسم با عملکرد بالا

هدف: در در سال­های اخیر علاقۀ فزاینده­ای به بررسی رابطه بین زبان و نظریه ذهن در کودکان دارای اُتیسم به وجود آمده اما با وجود مطالعات انجام شده، هنوز ماهیت این رابطه به درستی مشخص نشده است و یافته های تحقیقات دربارۀ جهت اثر و مؤثرترین عنصر زبانی دخیل در نظریۀ ذهن این کودکان متفاوت بوده است. با توجه به انجام نشدن این مطالعه در زبان فارسی، هدف پژوهش حاضر بررسی رابطۀ بیان انواع ساخت­های دستوری زبان فارسی و نظریۀ ذهن در  کودکان فارسی­ زبان دارای اُتیسم است. روش بررسی: در این مطالعه، داده ­های پژوهش از 10 کودک دارای اُتیسم و 20 کودک طبیعی (10 همتای سنی و 10 همتای زبانی) جمع ­آوری شد. پس از اینکه کودکان اُتیسم با عملکرد بالا با آزمون غربالگری و تشخیصی اُتیسم تشخیص داده شدند، بیان ساختارهای مختلف دستوری و توانایی نظریۀ ذهن به ترتیب با استفاده از آزمون بیان دستور و آزمون نظریۀ ذهن بررسی شد و همبستگی داده ­ها با نرم ­افزار آماری SPSS نسخۀ 20 تحلیل شد. یافته ­ها: نتایج پژوهش نشان داد در گروه همتای سنی بین امتیاز مربوط به آزمون نظریه ذهن سطح سوم با هریک از امتیازات مربوط به تعداد ساخت درست بیانی و تعداد گویه­های درست بیانی در آزمون بیانی دستور زبان همبستگی معناداری وجود داشت، اما در گروه همتای زبانی و اُتیسم همبستگی معناداری وجود نداشت. برای بررسی دقیق­تر این ارتباط در کودکان دارای اُتیسم، همبستگی انواع ساخت­های دستوری به صورت مجزا با نظریۀ ذهن بررسی شد و نتایج نشان داد بین ساخت­های مربوط به بند موصولی قیدی، شناسه فعل و آزمون نظریۀ ذهن سطح دوم و نظریۀ ذهن کلی همبستگی معناداری وجود دارد. نتیجه­ گیری: بنابراین برای نتیجه­ گیری دربارۀ ارتباط زبان و نظریۀ ذهن در کودکان دارای اُتیسم، بررسی ساختارهای مختلف دستوری به صورت مجزا ضروری است و علاوه بر این، در درمان جنبه ­های شناختی آنها (رشد نظریۀ ذهن)، باید به ساخت­های دستوری همچون موصول­ها و نشانه ­های افعال، توجهی جدی داشت.